Monitoring ornitologiczny dla farm wiatrowych

Przed podejściem do realizacji przedsięwzięcia farmy wiatrowej niezbędne jest przeprowadzenie monitoringu ornitologicznego.

Czym jest monitoring ornitologiczny?

Monitoring ornitologiczny to powszechnie stosowana metoda oceny stanu populacji ptaków. Charakter monitoringu uzależniony jest od rodzaju gromadzonych danych, z których zazwyczaj wykorzystywane są: liczebność, rozrodczość oraz rozmieszczenie. Parametry te porównywane są w różnych badanych okresach.

Jaki jest cel?

Kiedy znamy obecny stan populacji w pierwszym roku prowadzenia obserwacji, możemy  zauważyć spadek bądź wzrost liczebności w następnym roku. Monitoring pozwala śledzić  obserwacje ciągłych zmian parametrów, kierunku tych zmian, a także intensywności.


Pełen monitoring ornitologiczny składa się z 3 modułów:
1.    Screening ornitologiczny
2.    Monitoring przedrealizacyjny
3.    Monitoring porealizacyjny

1. Screening ornitologiczny

Polega na ocenie wrażliwości obszaru wyznaczonego pod realizację przedsięwzięcia farmy wiatrowej w związku z możliwością znacząco negatywnych oddziaływań na awifaunę.  Jego celem jest wykluczenie z planów rozwoju energetyki wiatrowej terenów jednoznacznie sklasyfikowanych jako cenne i wykorzystywane przez chronione gatunki ptaków. Screening daje rekomendacje dla dalszych badań monitoringowych. 

2. Monitoring przedrealizacyjny

Celem monitoringu przedrealizacyjnego jest sformułowanie prognozy oddziaływania inwestycji farmy wiatrowej na populacje ptaków.
Dane zebrane podczas prowadzenia monitoringu przedrealizacyjnego są wykorzystywane do uzyskania podstawowej, ilościowej informacji o awifaunie terenie inwestycji, w tym na temat:
•    Składu gatunkowego i liczebności awifauny w cyklu rocznym;
•    Liczebności gatunków kluczowych;
•    Zagęszczenia wszystkich gatunków ptaków w głównych okresach roku;
•    Natężenia i sposób wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki,

Monitoring przedrealizacyjny polega na prowadzeniu badań terenowych przez co najmniej 1 rok w miejscu planowanego przedsięwzięcia, tak by uzyskać ilościowe charakterystyki użytkowania terenu przez ptaki w następujących okresach ich rocznego cyklu życiowego:
•    Lęgowym
•    dyspersji polęgowej
•    przelotu jesiennego
•    zimowania
•    przelotu wiosennego. 

Zgromadzone wyniki  podczas monitoringu przedrealizacyjnego stanowią podstawę do oceny oddziaływania inwestycji na ptaki, która jest elementem wchodzącym w skład raportu o oddziaływaniu farmy wiatrowej na środowisko.

3. Monitoring porealizacyjny

Celem monitoringu porealizacyjnego jest weryfikacja prognoz dotyczącego możliwego oddziaływania farmy na awifaunę, a w szczególności:
•    Ocena zmiany natężenia wykorzystania terenu przez ptaki w porównaniu z okresem przedrealizacyjnym;
•    Oszacowanie śmiertelności ptaków w wyniku kolizji.

Badania porealizacyjne powinny obejmować cykl roczny i stanowić następstwo monitoringu przedrealizacyjnego. Powinien być powtarzany 3 razy w ciągu 5 lat po oddaniu elektrowni do eksploatacji, w wybrane przez ornitologa lata.

Rezultaty monitoringu porealizacyjnego powinny służyć  organom administracji do aktualizowania decyzji związanych z  dalszym funkcjonowania farmy wiatrowej.
Wykonawcami monitoringu ornitologicznego są ludzie posiadający głęboką wiedzę na temat życia ptaków. Ornitolodzy rozpoznają gatunki na podstawie obserwacji i głosów. Ornitolodzy w ramach badań wyruszają w teren  o świcie, bądź o zmierzchu. Większość gatunków wykazuje największą aktywność głosową o świcie. Niektóre zaś można usłyszeć głównie o zmierzchu oraz w nocy. Ornitolog bierze ze sobą zazwyczaj lornetkę, lunetę i aparat fotograficzny. W przypadku niektórych ptaków, stosowane są głośniki z nagraniem głosów danego gatunku, co powoduje, że skryte ptaki ujawniają swoją obecność. Podczas badań terenowych potrzebna jest również dokładna mapa terenu, dzięki której można w łatwy sposób ustalić lokalizację w terenie.

6 wytycznych prowadzenia badań terenowych w ramach monitoringu ornitologicznego:

1.    Wykonawcą badań terenowych jest wykwalifikowany, doświadczony ornitolog
2.    Monitoring przedinwestycyjny powinien trwać przez cały rok i objąć wszystkie okresy fenologiczne
3.    Obserwacje ptaków zapisywane są na  przygotowanych formularzach kontroli
4.    Nazwy gatunkowe obserwowanych gatunków ptaków powinny być notowane według schematu kodów wykorzystywanego powszechnie w kraju co znacząco przyspiesza zapis wyników. 
5.    Podczas każdej obserwacji notowane są warunki oraz godzina rozpoczęcia i zakończenia obserwacji na punktach oraz na transektach.
6.    Wszystkie wykryte miejsca ptaków powinny być precyzyjnie nanoszone na mapy w skali 1:10 000 lub 1:25 000 oraz dodatkowo mogą być rejestrowane przy zastosowaniu odbiorników GPS.

Liczne badania wykonywane na farmach wiatrowych dowodzą, że jeśli farma zlokalizowane jest poprawnie, to jej wpływ na awifaunę jest nieznaczny. Monitoring ornitologiczny jest niezbędnym elementem na drodze planowanego przedsięwzięcia, jakim jest farma wiatrowa.