Niesamowite i spektakularne wędrówki ptaków

Fot. Ornitolog Szczecin. Uszatki po zaobrączkowaniu. Zdjęcie wykonane na obozie ornitologicznym.

Wędrówka jest niezbędna do przeżycia. Dzięki temu mogą przebywać w kilku rejonach w ciągu jednego roku. Powodów migracji jest wiele: poszukiwanie partnera, miejsca do rozrodu, pożywienia, wody. Można wyróżnić, przykładowo, migracje długie, krótkie, sezonowe, dzienne, nocne, pogodowe.

Rekordzistą wśród migrujących ptaków jest rybitwa popielata

Migruje każda gromada zwierząt, jednak najdalsze wędrówki należą do ptaków. Rekordzista potrafi pokonać aż 30.000 km. Jest to rybitwa popielata. W ciągu całego życia może przelecieć aż milion kilometrów. 

Skorupiaki

Spośród skorupiaków najbardziej spektakularną wędrówkę odbywają kraby czerwone z Wyspy Bożego Narodzenia. Migrację rozpoczynają z lasów tropikalnych w stronę wybrzeża, podczas której pokonują do 4 km. Wędrówka tego gatunku jest niesamowita, ponieważ jednocześnie wędruje kilkaset milionów krabów. Aby zapewnić im ochronę zamyka się drogi, ponieważ samochody dziesiątkują ich populację. 

Owady

Wśród owadów rekordzistą jest motyl monarch, u których wyróżnia się 2 populacje. Pierwsza z nich wędruje z północno-zachodnich Stanów Zjednoczonych i południowo-zachodniej Kanady na wybrzeże Kalifornii, natomiast druga populacja wędruje z ze wschodniej Ameryki Północnej do środkowego Meksyku. Wędrówka ta rozpoczyna się późnym sierpniem i kończy się na początku września.

Polska szlak migracji ptaków

W dawnych czasach wierzono, że jedne gatunki ptaków przemieniają się w inne: pleszka w rudzika oraz gajówka w kapturkę. Wierzono również w zakopywanie się w muł jaskółek dymówek na okres zimy. Niestety, wszystkie te tezy były chybione. W dzisiejszych czasach, dzięki rozwojowi techniki można monitorować migracje zwierząt na wiele sposobów, m.in. poprzez nadajniki GPS, znaczniki dziobowe, skrzydłowe czy obrączki zakładane na nogi ptaków.

Przez Polskę przebiega szlak migracji ptaków, które gnieżdżą się na dalekiej północy kontynentu – tundrze oraz tajdze. Wędrują one do krajów znajdujących się w Afryce oraz Europie zachodniej i południowej. Początek migracji zaczyna się po wymianie piór, czyli pod koniec sierpnia. Niektóre gatunki lecą całymi rodzinami, niektóre zostawiają partnerów z dziećmi, tak jak jest w przypadku biegusów. Samica zostawia samca z młodymi i odlatuje pierwsza. Podczas wędrówek ptaki kierują się natężeniem pola elektromagnetycznego ziemi oraz charakterystycznym ukształtowaniem terenu, np. pasma gór, zatoki czy wyspy. Podczas migracji jesiennej ptaki częściej zatrzymują się na odpoczynek oraz zdobycie pożywienia niż podczas migracji wiosennej. Wiąże się to z potrzebą znalezienia partnera oraz dogodnego miejsca do rozrodu, żeby zapewnić przetrwanie następnemu pokoleniu. Podczas postojów intensywnie żerują oraz zdobywają siłę na dalszą wędrówkę. 

Fot. Ornitolog Szczecin. Raniuszek zaobrączkowany podczas jesiennych migracji.

Migracja jest też niebezpieczna dla zwierząt. Ginie wiele młodych, niedoświadczonych oraz słabych ptaków. Giną one z powodu natury oraz, niestety, człowieka. Ptaki łowne, jak na przykład gęsi, giną na noclegowiskach, z których chętnie korzystają myśliwi. Kolejnym zagrożeniem jest brak miejsc do odpoczynku. Dotyczy to szczególnie małych ptaków (np. mysikrólik, strzyżyk), które wędrują przez Bałtyk. Część z nich nie jest w stanie pokonać tego dystansu. Najsłabsze ptaki podlegają procesowi selekcji naturalnej. Zdarza się, że ptaki siadają na kutrach rybackich oraz statkach, odbywających rejs po morzu. Z kolei inne, z powodu wycieńczenia wędrówka, siadają od razu na plaży. 

Fot. Obrączki dla ptaków.

Obrączkowanie jako sposób badania wędrówek ptaków

Najpowszechniejszym sposobem znakowania migrujących ptaków jest ich obrączkowanie, polegające na założeniu aluminiowej lub stalowej obrączki na nogę. Na powierzchni każdej obrączki znajduje się wygrawerowany alfanumeryczny kod oraz adres centrali obrączkowania. Adres składa się z nazwy państwa oraz z miejscowości, w której znajduje się centrala. W przypadku polskich obrączek widnieje napis: „Poland, Gdańsk”. Im obrączka jest większa, tym można więcej na niej zmieścić. Na numer obrączki składa się najczęściej jedna lub dwie litery oraz kilka cyfr. Taka kombinacja wzbogacona o adres centrali jest niepowtarzalna i można ja porównać do dowodu osobistego.

Fot. Obrączki dla ptaków oraz sprzęt niezbędny do prawidłowego obrączkowania ptaków.

Dane z zaobrączkowanych ptaków trafiają do bazy, znajdującej się w Górkach Wschodnich na Wyspie Sobieszewskiej. Po ponownym odczytaniu numeru obrączki wysyłana jest wiadomość zwrotna, zawierająca dane zebrane przy obrączkowaniu ptaka. Dzięki temu można się dowiedzieć (przede wszystkim) o odległości ptaka, którą pokonał od momentu zaobrączkowania do momentu ponownego odczytania. 

Fot. Ornitolog Szczecin. Mewa z obrączką.

W Polsce znajduje się kilka obozów, gdzie obrączkuje się ptaki. Obecnie prężnie działa:

• Akcja Bałtycka (województwo pomorskie i zachodniopomorskie) 
• Akcja Siemianówka (województwo podlaskie) 
• KULING (województwo pomorskie) 
• Akcja Bukówka (województwo dolnośląskie) 
• Jeziorsko (województwo łódzkie) 
• Akcja Carpatica (województwo podkarpackie) 
• Kaliszany (województwo lubelskie)

Jeżeli jesteś zainteresowany ptakami i chciałbyś dowiedzieć się jak rozpoznaje się ich gatunek, płeć i wiek. Oraz jeśli chcesz nauczyć się obrączkowania ptaków zapraszamy skontaktuj się z naszym zespołem Ornitolog Szczecin.